Dışişleri Bakanı Hakan Fidan önceki gün önemli bir açıklama yaptı. Güney Afrika’nın Uluslararası Adalet Divanı’nda İsrail’e karşı açtığı soykırım davasına Türkiye’nin müdahil olacağını duyurdu. Bu karar Ankara’nın Gazze diplomasisinde yeni bir aşamayı, ikinci fazı işaret ediyor. Bu yeni durum tek taraflı adımlarla sürece müdahale olarak özetlenebilir. Bu değişimin sebebi ise ABD’nin diplomatik çabaları boşa düşürmeye dönük “bölme operasyonudur”. Ankara bu operasyona yanıt vermektedir. ABD’nin ne yapmaya çalıştığına aşağıda değineceğim ancak önce vurgulamam gereken birkaç husus var. Gazze’de yaklaşık yedi aydır süren bir katliam var. Ankara bu katliamı engellemek için en başından bu yana yoğun bir diplomasi trafiği yürütüyor. Türk diplomasisi en başından bu yana krize çözüm odaklı yaklaştı. Ateşkes ve insani yardım, öncelikli hedefti. Ancak daha fazla kan dökülmemesi için sorunun kökten çözülmesi gerekiyordu. Bunun için de İsrail’in iki devletli çözüme zorlanması, Filistinli gruplar arasındaki pürüzlerin de giderilmesi gerekiyordu.   Tek başına yapabileceğin şeylerin sınırı var. Ankara bunun farkındaydı. Bu yüzden çok taraflı işbirlikleri oluşturma, böylece İsrail’i baskılayacak bir diplomatik sinerji yaratma arayışına girdi. İsrail’in ateşkes ve iki devletli çözüme zorlanması için önce Körfez ülkeleri bu pozisyona çekildi. Temas Grubu’nun oluşturulmasında inisiyatif üstlenildi. Başta S. Arabistan olmak üzere Körfez ülkeleri ABD’ye “İsrail’le normalleşme için iki devletli çözüm şartını” dile getirmeye başladı (Sonraki süreçte ABD de söylemde de olsa bu pozisyona geldi.) Filistinliler arasındaki anlaşmazlıkların giderilmesi için Hamas ve El Fetih’le görüşmeler yapıldı. Hatta taraflar Ankara’da bir araya getirildi. Hamas Ankara’nın girişimleriyle pozisyonunu değiştirdi: 1967 sınırlarına uygun iki devletli çözüm sonrası askeri kanadını lağvetme kararı aldı. Peki, ne oldu da Ankara Faz-2’ye geçti? Çünkü katliam sürüyor. Ayak oyunlarıyla diplomatik süreç öldürülüyor. Üstelik önemli bölgesel gelişmeler yaşanıyor. Sıralayalım:     ABD KENDİ MASASINI KURMAYA ÇALIŞIYOR Bir. ABD ne istiyordu? Gazze’de patlak veren krizin daha fazla büyümesini engellemek. Krizi çözerken İsrail’in güvenliğini sağlamak. Bunu yaparken bölge ülkeleriyle temasta kalmak, süreci bizzat kontrol etmek. Yani, sözünü dinleyecek ülkelerle hareket etmek. “Sorun” çıkarabilecek ülkeleri oyun dışında tutmak. (ABD Dışişleri Bakanı Blinken ilk Gazze toplantısını Ürdün’de, beş ülke dışişleri bakanının katılımıyla yapmıştı. İlk başlarda Türkiye’yi oyun dışında bırakmak için bir hayli uğraştılar.) Ankara’nın buna cevabı Temas Grubu girişimi oldu. Temas Grubu’yla Ürdün’deki toplantıya katılan beş ülkeye Türkiye, Nijerya ve Endonezya da dahil oldu. Yani bölgesel diplomasi ABD’nin kontrolünden çıktı da denebilir.   Washington’un buna yanıtı şubat ayında düzenlenen Münih Güvenlik Konferansı’nda geldi. ABD burada Türkiye, Nijerya ve Endonezya’yı dışarıda bırakarak farklı bir masa kurmaya çalıştı. ABD, Almanya, İngiltere ve Fransa Dışişleri Bakanları Suudi Arabistan, Mısır, Ürdün, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden mevkidaşları ile bir araya geldi. Daha sonra ortaya çıktı ki ana menüde iki devletli çözüm karşılığında Riyad-Tel Aviv normalleşmesi vardı. Yani odak Gazze’den kayıyordu. Ankara bu gelişmeyi “Temas Grubunu bölme, zayıflatma operasyonu” olarak okudu. Bu yüzden el yükseltti, kontrollü gerilimle dikkatleri yeniden Gazze’ye yoğunlaştırmayı amaçladı. Buradaki bir amaç da Gambiya’da yapılması planlanan Temas Grubu toplantısında üye ülkelerin daha cesur kararlar alabilmesini sağlamaktır. Bazı Temas Grubu üyelerinin davaya taraf olması sürpriz olmayacak.   İSRAİL ABD’NİN BURNUNA HALKAYI TAKTI   İki. ABD, İsrail’e daha fazla baskı yapmak istemediğini artık gizlemiyor. ABD, İsrail’de savaş kabinesi üyesi Gantz üzerinden bir iktidar değişimi planlarken Netanyahu Şam’da İranlı komutanları vurdu. Kriz gündemini değiştirdi. Dikkatleri Gazze’den farklı bir yere çekti. ABD’nin burnuna halkayı taktı, Batı’yı arkasında hizaladı. Krizi kasım ayında yapılacak ABD seçimlerine kadar uzatma şansı yakaladı. Biden, Netanyahu karşısında kaybetti. Üç. Süreç Netanyahu’yu cesaretlendirdi. Refah’a saldıracaklar. İsrail Genelkurmay Başkanı “Kuzeye operasyon hazırlığı yapıyoruz” açıklamasında bulundu (İsrail-İran geriliminin ardından sıranın Lübnan’a geleceğini yazmıştık.) Uluslararası basında yer alan haberlere göre İran da Suriye’nin güneyindeki milislerini İsrail sınırından uzaklaştırdı. Dört. İsrail diplomasi girişimlerinin tamamını sabote etti. Ankara’daki görüşmelere katılan Hamaslı yetkili suikaste uğradı. Hamas’la ateşkes görüşmelerinin yapıldığı ve umutların yükseldiği bir dönemde siyasi büro şefi İsmail Haniye’nin üç çocuğu ile dört torunu öldürüldü. Onlar özellikle seçilmiş hedeflerdi. Hamas’ın masadan kalkması, böylece çatışmaların uzaması amaçlandı.     ÇİN’İN HAMLESİNE DİKKAT! Beş. İsrail aleyhine dava açan Güney Afrika üzerinde büyük bir baskı kuruldu. ABD ülkeye karşı yaptırım hazırlığına başladı. (Benzer bir yaptırım tehdidi Netanyahu hakkında tutuklama kararı çıkarmaya hazırlandığı iddia edilen Uluslararası Ceza Mahkemesi yetkilileri için de sözkonusu.) Altı. İsrail’in ateşkes teklifini adil olmasa da kabul etmesi için Hamas ablukaya alındı. Bu baskıda ana rolü ABD oynuyor. ABD Dışişleri Bakanı Blinken “Hamas’a iletilen teklif İsrail açısından olağanüstü derecede cömert” ifadelerini kullandı. (Çin doğan boşluğu görmüş olmalı ki krize müdahale etmeye başladı. Daha önce İran ve Suudi Arabistan’ı Pekin’de masaya oturtmuştu. Bu kez ulusal uzlaşı için El Fetih ve Hamas yetkililerini başkentinde ağırladı.) Özet: ABD’nin yangından mal kaçırma ve İsrail ile S. Arabistan’ı buluşturma çabası, Hamas’ı iki devletli çözüm iradesi ortaya konmadan, baskıyla ateşkesi kabul edeceği bir noktaya götürüyor. Üstelik ABD bu süreci dar kapsamlı, kontrollü bir şekilde, kendi kurduğu masada yürütmek istiyor. Meselenin nereye varacağını bekleyip göreceğiz.