Ömer Yıldız'ın Kaleminden...

Yezidilik/Ezidilik; Başlangıçta Abdulkadir Geylâni'nin muâsırı, Adiy bin Musâfir'rin kurucusu olduğu Adeviyye tarikatinden, zamanla değişim ve başkalaşım geçirerek, ayrı bir dini etniteye dönüşen, Irak ve Türkiye’de yaşayan Kürtler arasında yaygın olan bir din anlayışıdır. Yahudilikte olduğu gibi sonradan Yezidî olmak söz konusu değildir. Anne ve babadan Yezidî/Ezidî doğmak gerekir. Yapılan araştırmalara göre Ortadoğu inançlarından en gizemlisi Yezidilik/Ezidiliktir.

Yezidiler/Ezdiler, Hz Muhammed'in torunu Hz Hüseyin ve beraberindekileri Kerbela'da şehit eden Emevi Sultanı Yezid'le ilişkilendirilmelerine ve Yezid’in takipçisi olduklarına karşı çıkarlar, ançak Adiy bin Musafir Emevi soyundandır. Yezidilerin/Ezdilerin, yol göstericileri olarak kabul ettikleri "Yezid bin Ezidiyan" ile yani Adiy bin Musafir ile Emevi sultanı "Yezid bin Muaviye" arasında isim benzerliği dışında inanç bağlamında ortak nokta yoktur. Bu şekildeki isimlendirme ise; "Allah'a peygambersiz inanan halk" anlamına gelen "Ezdai" kavramından kaynaklanmaktadır. Bu bakımdan Irak'taki Kürtler arasında "Ezidi" olarak adlandırılan toplum için Türkçe ve Arapça’da "Yezidi" ifadesi kullanılıyor. Terminolojik olarak "Ezidi'nin kelime anlamı; "Azda/Allah'ın yarattığı kişilik" demektir. Kürtçe'de de, Allah'ın diğer bir ismi "Yezdan"dır. Bazı tarihçilere göre ise; "Yezidi" kelimesi, Zerdüştlükteki "Yezata" kelimesinden gelir.

Yezidilik/Ezdilik’in İnançları:

Şeytana taptıkları iddiası

Yezidilikte Yahudi, Hristiyanlık ve İslam'da kötülüğün simgesi olan İblis/Şeytan’ın kutsal ve iyi bir melek olduğuna inanılır ve Şeytan yüceltilir. Allah’a karşı isyan ettiği için özgürlüğün sembolü olarak algılanır. Melek Tavus olarak adlandırdıkları Şeytan’ı Azda’nın/Allah’ın doğruyu yanlışı göstermek için görevli bir elçisi olarak görürler. Bu nedenle “Şeytan” adını hiç kullanmazlar. Tavus kuşu ile sembolize ederler. Melek Tavus, ateşten yaratılmıştır ve yedi meleğin en yücesidir. Ezdiler karşıtlarının “Şeytana taparlar” iddiasını reddederler. Yezidilik inancına göre; Tanrı Azda tarafından yaratılan ve kendisine evreni ve insanları yaratma görevi verilen yarı melek yarı tanrı olan Melek Tavus, insanları yarattıktan sonra kendi yarattığı insanlar önünde secde etmemiş ancak bu durum Tanrı Azda tarafından farklı yorumlanarak kibirli olduğu sanılmasına yol açmış.

Ortadoğu'nun gizemli dinlerinden olan Yezidiliğin bir "sır" dini ve kapalı bir din olması, yaymanın yasak oluşu nedenleriyle itikadı hakkında insanlar çok fazla bilgiye sahip değil. Yezidilikte, cemaat dışındaki kişilere dini bilgi verilmiyor. Bazı tarihçiler, Yezidilerin, İslam dinini yeterince bilmemeleri nedeniyle eski inançları Zerdüştlük ve bölge dinlerinden olan Hristiyanlık’tan hata Yahudilik’ten etkilenerek karma ve eklektik bir din ortaya çıkardıklarını savunur.

Yezidiliğin kurucusunun; İmam Gazali’den de ders almış ve Emevi soyundan olan bir sufî olan Lübnanlı Şeyh Adi bin Musafir'e dayandığı rivayet ediliyor. Daha sonra Irak'taki Sincar/Şengal bölgesine yerleşen Şeyh Adi'nin, Laleş Vadisi'nde 1162'de öldüğü ifade ediliyor.

Yezidiliğin "Mushaf-ı Reş" ve "Kitab-ı Cilve" adlı iki kutsal kitabı bulunuyor. Bu kitaplarda tek tanrı inancı vurgulanmakla birlikte peygamberlik inancı bulunmuyor. Yezidilikte peygamberlik sistemi yoktur. Tanrı, insanlara elçi göndermeksizin doğrudan bilgi verebilir ve isterse onları doğru yola sevk edebilir. Yezidiler, "Tanrı tarafından seçilmiş" bir halk olduklarına inanıyor ve Şeyh Adiy’in vahiy aldığını kabul ediyor.

Din değiştirmek en büyük günah.

Bazı tarihi ve dini kaynaklara göre Yezidilik/Ezdilik, ateş, güneş ve suyun kutsal sayıldığı bir inanç şekli. Sonradan Yezidi olmanın mümkün olmadığı bu dinde bir Yezidi'nin başka bir dine geçmesi ise en büyük günah olarak kabul ediliyor. Dini ritüeller sözlü bir şekilde nesilden nesile aktarılıyor. Yezidilikte sözlü edebiyat, Kürtçe'nin Kurmanci lehçesinde kendini koruyor.

Yezidiler, Sabah, öğle ve akşam olmak üzere günde üç defa dualar ederler. Her yıl nisan ayının ikinci haftasında başlayan "Kırmızı Çarşamba" bayramından önce üç günlük oruç tutarlar. Oruçluyken Müslümanlar gibi bir şey yemiyorlar. İbadethaneleri olmayan Yezidiler, sadece ruhani din adamlarının türbesini ziyaret ediyor, türbelerde çıra yakılıp, dualar ediliyorlar. Yezidiler Irak'ın Duhok ilinin Şeyhan ilçesindeki Laleş Vadisi'nde bulunan. Her yıl nisan ayında, farklı ülkelerden hac niyetine buraya gelen Yezidiler, Şeyh Adi'nin türbesini ziyaret ediyor. Yezidiler, buradaki "beyaz Çeşme"de yıkanıyor. Yeni doğan çocukların da mutlaka bu çeşmede yıkanması ve daha sonra sünnet edilmesi gerekiyor. Eğer bir Yezidi sünnet olmadan ölse bile cenazesi defin edilmeden sünnet edilmesi gerekiyor.

Başka din mensubuyla evlenmek yasak

Yezidiler diğer bazı Kürt ve Ortadoğu toplumları gibi aşiretlerden oluşuyor. Yezidiler arasındaki toplumsal örgütlenme de Hindistan'daki kast sistemine benzerlik gösteriyor. Bu sisteme göre toplum şeyh, pir ve müritler olmak üzere üç kesimden oluşuyor. Bu üç kesim arasında evlilik dini olarak kabul edilmiyor. Yezidilerin, başka din mensuplarıyla evlenmesi de yasak ve öldürülme nedeni.

Dünyadaki Yezidi nüfusu

Etnik olarak Kürt olan ve Kürtçe'nin Kurmanci lehçesini konuşan Yezidiler, inançları nedeniyle sürekli tehditlere maruz kalıyorlar. Bu nedenle birçok Yezidi, Irak'ı zaman içinde terk ederek başka ülkelere sığındı. Ancak yoğun göçe rağmen dünyada Yezidi nüfusunun en yoğun olduğu ülke Irak olarak biliniyor. Buradaki nüfuslarının 500 bin olduğu belirtiliyor. Ağırlıklı olarak Musul'un Şeyhan, Hamdaniye, Sincar (Şengal) ilçeleriyle Duhok merkezi ile çevresindeki köylerde yaşıyorlar. Türkiye'de ise Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin ve Şanlıurfa illerinde ikamet ediyorlar. Yezidilerin bir kısmı da Almanya, Fransa, Belçika ve diğer Avrupa ülkelerinde yaşıyor. Dünya Yezidi nüfusunun 800 bin olduğu tahmin ediliyor.

İnternet Sivas, Sivas haber, Akıncılar haber, Altınyayla haber, Divriği haber, Doğanşar haber, Gemerek haber, Gölova haber, Gürün haber, Hafik haber, İmranlı haber, Kangal haber, Koyulhisar haber, Şarkışla haber, Suşehri haber, Ulaş haber, Yıldızeli haber, Zara haber